کارویژه‌های انجمن‌های اسلامی دانشجویان در شرایط کنونی گفت و گو با دکتر حمیدرضا جلائی‌پور

۱۷ آذر ۱۳۹۲

حمیدرضا جلائی‌پور در گفت و گو با سایت شفقنا با بیان این‌که جنبش دانشجویی با حاملان متنوع خود (چپ، ملی و اسلامی) سابقه 70 ساله در ایران دارد، گفت: انجمن‌های اسلامی یکی از حاملان اصلی جنبش‌های دانشجویی خصوصاً در چهار دهه گذشته بوده‌اند. در دوره دولت اعتدالی هم حرکت‌های دانشجویی را نمی‌توان از انجمن‌های اسلامی جدا کرد. در هر دوره انجمن‌های اسلامی باید ببینند مهمترین نقش‌شان به‌عنوان یک جریان تاثیرگذار دانشجویی چیست؟
این عضو هئیت علمی دانشگاه تهران با اشاره به این‌که جریان دانشجویی در دهه‌های گذشته با توجه به موقعیت‌های زمانی ارمان‌ها و اهداف کلانی را که لازمه زندگی‌ شکوفای انسانی در جامعه ما بوده با روش‌های مختلف پیگیری می‌کرده؛ اهداف کلانی همچون عدالت، آزادی، رفاه، امنیت، معنویت و زیست اخلاقی، دموکراسی و توسعه‌ی سیاسی.
او افزود: فعالان انجمن‌های اسلامی خوب است میان اهداف کلان جنبش دانشجویی و جنبش مردم‌سالارانه ایران و اهداف اختصاصی حرکت دانشجویی توازن برقرار کنند. اگر انجمن‌های اسلامی از پیگیری مستمر اهداف اختصاصی حرکت‌های دانشجویی غفلت کنند در پیگیری اهداف کلان جنبش مردم‌سالارانه ایران هم وزن کمتری خواهند داشت. بعضا (مثلا در اغاز دهه هشتاد) جریان دانشجویی اهداف بزرگی را انتخاب کرد که وصول به آن‌ها از توان این جریان خارج بود و فشار زیادی به شانه‌های نحیف دانشجویان وارد کرد و باعث شد از اهداف اختصاصی که انجمن‌های اسلامی می‌توانستند پیگیری کنند هم باز بمانند. هر چه انجمن‌های اسلامی اهداف اختصاصی و فروتنانه‌تر و دانشگاهی‌تر را پیگیری کنند هم مجال فعالیت موثرتری خواهند یافت، هم تجارب ارزشمندتری کسب می‌کنند و هم به حرکت جامعه‌ به سمت اهداف کلان‌تر و اصلاح دولت کمک بیشتری می‌کنند.
جلائی‌پور گفت یکی از آسیب‌های نظام اجتماعی- سیاسی ایران عدم استقلال دانشگاه‌ها است. انجمن‌های دانشجویی می‌توانند یکی از حاملان اساسی و کارگزاران تاثیرگذار برای استقلال دانشگاه‌ها باشند. در دانشگاه استاد و دانشجو قبل از هر چیز باید از حقیقت دفاع کنند و جای تملق و توجیه رفتار اقلیت‌های مسلط نیست. جایی است که دانشجو و استاد باید در حوزه‌های تخصصی تحقیق کنند و در این مسیر آزاد و مستقل باشند. در سال‌های اخیر ضربات زیادی به استقلال دانشگاه‌های ما خورده است، چون هدف افراطی‌ها در این سال‌ها بردن دانشگاه‌ها به سمت دبیرستان‌های شبه‌‌پادگان بود. باید دوباره به طرف استقلال دانشگاه‌ها برویم تا حلقه‌های تندرو و امنیتی نتوانند برای اعضای هیئت‌های علمی و تغییر معیارهای حرفه‌ای و اکادمیک تعیین تکلیف کنند.
این استاد دانشگاه با اشاره به این‌که دانشجوی حقیقت‌جو خودش را مالک حقیقت نمی‌بیند، گفت: دانشجویان حقیقت‌جوی انجمن‌های اسلامی می‌توانند از عرصه عمومی نقد و بررسی دفاع کنند؛ یعنی با برگزاری نشست‌های علمی و استفاده از صاحب‌نظران به بحث عمومی و کارشناسانه درباره‌ی خیر عمومی و مسايل جامعه در فضایی آزاد دامن بزنند. این کار را صداوسیما و رسانه‌ها نمی‌‌تواند در ترازی تخصصی و با عمق لازم انجام دهند. جامعه بدون عرصه عمومی نقد به تدریج در معرض افزایش انواع فسادها قرار می‌گیرد. انجمن‌های اسلامی با دفاع از نشست‌های علمی و آزاد و حمایت از آزادی عرصه‌ی عمومی به صورت ریشه‌ای می‌توانند با فساد ساختاری موجود در جامعه مبارزه کنند.
او با بیان این‌که جامعه ایران با تراکم آسیب‌هایی اجتماعی (مثل فقر، بیسوادی، اعتیاد و حاشیه‌نشینی) روبرو است، افزود: انجمن‌های اسلامی می‌توانند با برگزاری نشست‌های علمی و وارسی علل افزایش آسیب‌های اجتماعی به جامعه مدنی و دولت برای مهار این آسیب‌ها کمک کنند.
جلائی‌پور بعد از دفاع از استقلال دانشگاه‌ها، دفاع از عرضه عمومی نقد و توجه به آسیب‌های اجتماعی، به چهارمین نقش انجمن‌های اسلامی پرداخت. وی در توضیح این نقش گفت: قبل از انقلاب در تهران تعداد زیادی از مساجد و مراکز دینی مباحث مربوط به دین‌شناسی و مباحث مربوط به احیاگری و اصلاح‌گری دینی را مطرح می‌کردند، ولی در حال حاضر این مراکز را نداریم و دانشگاه‌ها و انجمن‌های اسلامی دانشجویی می‌توانند این ضعف را برطرف کنند. جلائی‌پور گفت: جوان‌های این نسل سوالات و مسایل زیادی دارند، اما تندروها فکر می‌کنند باورها و سبک زندگی جوان‌ها همچون مومی نرم در دست آن‌ها است. این نسل از دینی استقبال می‌کند که با اخلاق و عقلانیت سازگار باشد و بخشی از نیاز جامعه برای نشر مباحث دین‌شناسانه‌ی اصلاح‌گرانه و احیاگرایانه را انجمن‌های اسلامی می‌توانند پاسخ دهند. او تاکید کرد که لات‌مذهبی‌ها نمی‌توانند پاسخگوی نیاز دانشجویانی باشند که به شدت در معرض فردیت‌گرایی مضاعف قرار گرفته‌اند و بنده‌ی دلیل‌اند.
این عضو هیئت علمی دانشگاه تهران پنجمین نقش انجمن‌های اسلامی را دفاع از حقوق شهروندی دانست و افزود: این یعنی ایران را برای همه ایرانیان بخواهیم و جامعه‌ی سیاسی ایران را تشویق کنیم به سمت نظام حزبی رقابتی شفاف برود.
او در ذکر ششمین نقش انجمن‌های اسلامی گفت: انجمن‌های اسلامی با توجه به تبار و اهدافش باید از هویت دینی مبتنی بر آگاهی‌اش بدون شرمندگی دفاع کنند. غفلت از هویت دینی انجمن‌های اسلامی دانشجویان در دهه 80 حتی از دامنه‌ی نفوذ انجمن‌ها در دانشگاه‌ها و عرصه‌ی سیاسی کاست. انجمن‌های اسلامی باید به جای کنار گذاشتن هویت دینی‌شان از حق دگراندیشان برای داشتن تشکل‌های دانشجویی سکولار و پذیرش تکثر تشکل‌ها و رقابت آزادانه‌شان در فضای دانشگاه دفاع کنند.
جلائی‌پور در پاسخ به این سوال که آیا کم شدن حساسیت‌های دینی در دانشجویان به دلیل فضای حاکم بر جامعه است یا عوامل دیگری در این زمینه دخیل بودند بیان کرد: این وضعیت تک‌علتی نیست. از سویی تحمیل ظواهر دینی و تبلیغات پرحجم و رماننده‌ی دینی و امنیتی شدن فضای دانشگاه به این تغییرات دامن زده است و از سوی دیگر با تغییرات نسلی رو به رو هستیم که خوب شناخته نشده و به نظر می‌رسد با فردگرایی مضاعف روبرو است. البته این فردگرایی‌ها هم شقوق مختلفی دارد و فقط فردگرایی‌های اخلاقی را شامل نمی‌شود. در این تغییر نسلی همچنین شاهد فردگرایی‌هایی که مستلزم لذت‌جویی‌های بدون چارچوب‌های اخلاقی و حتی فرصت‌طلبانه است هستیم و متاسفانه چون عرصه عمومی نقد و بررسی هم آزاد و پررونق نبوده است امکان بررسی و مطالعات میدانی این تغییرات هم فراهم نبوده و این تحولات را ناشناخته نگاه داشته است. همین مساله می‌تواند یکی از موضوعات نشست‌های علمی انجمن‌های اسلامی باشد.
او در پایان با اظهار امیدواری درباره‌ی ورود مدیران کارآزموده‌تر و لایق‌تر به مدیریت وزارت علوم و دانشگاه‌ها گفت: خوب است انجمن‌های اسلامی از این فرصت و فضای جدید حدکثر بهره را بگیرند و با ایفای نقش‌های شش‌گانه‌ی بالا همچون گذشته به کالبد جامعه‌ی آسیب‌دیده و آسیب‌پذیر ما امید روشنگرانه بدمند. زنده شدن دوباره عرصه عمومی نقد و روشنگری هم به نفع دانشجو است و هم به اصلاحات در جامعه و دولت کمک می‌کند. این روشنگری‌ها دانشجویان را با مسایل کلان عمومی جامعه آشنا می‌کند و او را به عنصری موثر، توانمند، مسئول، مدنی و سیاسی بدل می‌سازد که به شدت مورد نیاز جامعه‌ی ما است.