در حالی که علی باقری کنی در وین، گفت‌وگوهای مقدماتی را با هیأت‌های کشوهای عضو برجام آغاز کرده است، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی با جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا تلفنی صحبت کرد.
خبرگزاری ایسنا در گزارشی که از این گفت‌وگو منتشر کرده بیشتر بخش‌هایی از صحبت‌های عبداللهیان را منعکس کرده است. وزیر خارجه دولت رئیسی از بورل خواسته که طرف‌های غربی تسلیم «فضا‌سازی رسانه‌ای» نشوند و متن دو پیشنهاد ایران را به دقت بخوانند.
پیشنهادهای جمهوری اسلامی
ایران در دور هفتم مذاکرات که از روز ۸ آذر آغاز شد و به سرعت به بن‌بست رسید، دو پیشنهاد برای رفع تحریم‌ها و اقدامات متقابل به هیات‌ها سپرده بود. پیشنهادهای طرف ایرانی بلافاصله با واکنش منفی سه کشور اروپایی و آمریکایی مواجه شد. آنها می‌گویند که ایران خواسته‌هایی فراتر از برجام در این پیشنهادها گنجانده است.
المیادین، رسانه عرب‌زبان نزدیک به سپاه قدس که در لبنان فعال است، روز گذشته خلاصه‌ای از پیشنهادهای ایران را منتشر کرد. براساس گزارش این رسانه، ایران خواسته رفع تحریم‌های هسته‌ای با ضمانت طرف‌های غربی برای بهره‌مندی ایران همراه باشد. همچنین «از جمله دیگر شروط هیأت ایرانی در گفتگو‌های وین، جبران خسارت‌های ایران و بازگشت تمامی طرف‌ها به تعهدات ذیل توافق است.»
وزیر خارجه جمهوری اسلامی گفته رویکرد غربی‌ها سازنده نیست، آنها پاسخ درستی به پیشنهادهای ایران نداده‌اند و ایران در مقابل رفع نگرانی آنها از فعالیت هسته‌ای باید امتیاز رفع تحریم‌ها را به صورت کامل دریافت کند.
غربی‌ها می‌گویند اعطای تضمین برای اینکه شرکت‌های خصوصی با ایران همکاری کنند یا پرداخت خسارت اساساً بخشی از برجام نیست و اموری هم نیستند که دولت‌ها بتوانند در آن دخالت کنند.
در مقابل امیر عبداللهیان به بورل گفته است که پیشنهادهای ایران کاملاً منطبق بر برجام است: «اگر همکاران اروپایی، بدون پیش‌فرض‌های اشتباه و با دقت متون پیشنهادی ایران را مطالعه کنند، متوجه خواهند شد که پیشنهادها در چارچوب برجام و متمرکز بر مباحث ناتمام در گفتگو‌های ژوئن ۲۰۲۱ است. البته بدیهی است که نقطه نظرات ایران در ابعادی با نگاه و رویکرد طرف غربی تفاوت داشته باشد.»
وزیر خارجه جمهوری اسلامی گفته رویکرد غربی‌ها سازنده نیست، آنها پاسخ درستی به پیشنهادهای ایران نداده‌اند و ایران در مقابل رفع نگرانی آنها از فعالیت هسته‌ای باید امتیاز رفع تحریم‌ها را به صورت کامل دریافت کند.
حرکت روی لبه تیغ
در حالی که طرف‌های مذاکره موضع خود را سخت‌تر از قبل کرده‌اند، چشم‌انداز دستیابی به توافق در آینده نزدیک تیره‌تر از قبل شده است. «لیز تراس»، وزیر خارجه انگلیس رووز چهارشنبه ۱۷ آذر ماه گفت که مذاکرات در وین آخرین شانس ایران برای بازگشت به برجام است. وزیر امور خارجه ایران هم می‌گوید کشورهای غربی «بی‌عمل» هستند و «تاکنون ما هیچ پیشنهاد سازنده و روبه جلویی را از طرف مقابل دریافت نکرده‌ایم و این در تعارض با اعلام حضور جدی آنان در مذاکرات است.»
علی باقری، مذاکره‌کننده ارشد و معاون سیاسی وزیر امور خارجه نیز در دو روز گذشته تلاش کرده تا نظر موافق روسیه و چین را به دو پیشنهاد ایران جلب کند. او گفتگوهایی با مقام‌های دو کشور انجام داده است. از جمله او روز گذشته به صورت تلفنی با ژائوسو، معاون وزیر امور خارجه چین صحبت کرد. خبرگزاری‌های داخلی گزارش کرده‌اند که باقری از چینی‌ها خواسته «طیف وسیع همکاری‌های دو طرف و همسویی مواضع دو کشور در بسیاری از موضوعات بین‌المللی» را در نظر بگیرند و از دیدگاه ایران «در موضوعات مهمی هم‌چون اولویت داشتن لغو تحریم‌های غیرقانونی آمریکا و نیز دریافت تضمین از سوی ایران» حمایت کنند.
اما زمان به نفع این سرسختی‌ها نیست. طرف‌های غربی می‌گویند اگر دور جدید مذاکرات هسته‌ای که روز پنجشنبه ۱۸ آذر در وین آغاز می‌شود، نتواند پیشرفتی را به همراه داشته باشد، ایالات متحده و متحدان اروپایی آن احتمالاً اقداماتی را برای افزایش فشار بر ایران انجام خواهند داد.
این هشتمین دور مذاکرات در سال جاری میلادی و دومین دور از زمان روی کار آمدن دولت ابراهیم رئیسی در تهران است.
به گفته مقام‌های آمریکایی، اگر دور جدید مذاکرات با شکست مواجه شود، احتمالاً ایالات متحده و سه کشور اروپایی تا پایان دسامبر جلسه اضطراری شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را برای تصویب قطعنامه علیه ایران تشکیل خواهند داد.
انتظار می‌رود راب مالی، نماینده آمریکا در امور ایران و تیمش روز پنجشنبه وارد وین شوند و به طور غیرمستقیم از طریق میانجیگران اروپایی به مذاکره ادامه دهند.
روز سه‌شنبه ۱۶ آذر، وزارت خزانه‌داری آمریکا تحریم‌های جدیدی را علیه چندین مقام ایرانی به دلیل نقش آنها در سرکوب معترضان اعلام کرد. ایران می‌گوید نمی‌شود هم مذاکره کرد و هم تحریم وضع کرد.
دیپلمات‌های اروپایی می‌گویند که گزارش اطلاعاتی اسرائیل در این مورد که ایران ممکن است برای غنی‌سازی اورانیوم ۹۰ درصدی آماده شود، در وین مورد بحث قرار گرفت. جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز در تماسی با امیرعبداللهیان در روز دوشنبه ۱۵ آذر این گزارش را مطرح کرد و او آن را تکذیب کرد.
امیرعبداللهیان روز دوشنبه گفت: «به او صراحتاً گفتم که این فقط تلاشی برای ایجاد هیاهوی رسانه‌ای است. جمهوری اسلامی به غنی‌سازی ۲۰ درصدی خود ادامه می‌دهد و ما گزارش‌های مربوط به غنی‌سازی ۹۰ درصدی را تأیید نمی‌کنیم، اینها دروغ محض است.»
به گفته مقام‌های آمریکایی، اگر دور جدید مذاکرات با شکست مواجه شود، احتمالاً ایالات متحده و سه کشور اروپایی تا پایان دسامبر جلسه اضطراری شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را برای تصویب قطعنامه علیه ایران تشکیل خواهند داد.
اقدامات بعدی می‌تواند شامل تحریم‌های بیشتر علیه ایران و حتی لغو قطعنامه ۲۲۳۱ و بازگشت به قطع‌نامه‌های تحریمی پیشین از جمله ۱۹۲۹ باشد. این یعنی پایان داستان برجام و آغاز کتابی دیگر از تقابل جمهوری اسلامی با جهان.