اعضاء شورای مرکزی انجمن اسلامی دانشگاه تهران و دانشگاه علوم پزشکی با حجت الاسلام و المسلمین سید محمد خاتمی دیدار داشتند و نقطه نظرها و دغدغه های خود را بیان کردند.
سخنان خاتمی در این دیدار به شرح زیر است.
بسم الله الرحمن الرحیم
دانشجوی مسلمان اصلاح طلب و انجمن اسلامی دانشجویان چه خصوصیاتی و چه رسالتی دارد؟
من در باب اصلاح طلبی فراوان سخن گفته ام و اینک نمی خواهم آنچه در باب اصلاح طلبی بعنوان یک جریان تاریخی که ریشه و تباری دارد و بر پایه باورهای اعتقادی و سیاسی خاصی استوار است سخن های گفته را تکرار و ناگفته های فراوانی را که هست بیان کنم. "اصلاحات و اصلاح طلبی" بگونه هائی که مورد نظر ما نیست نیز تعریف و تبیین شده یا ممکن است بشود. اشکالی هم ندارد ولی اصلاح طلبی سازگار با مسیر تاریخی و فرهنگی جامعه متحول ما و آنچه در متن خواست مردم بوده است و می تواند باشد و در مراحل تاریخی نقش ممتاز داشته است امریست که باید وضع آن روشن و تبیین شود.
اصلاح طلبی در دانشگاه که مرکز علم و نوآوری و پرورشگاه نیروهائی است که باید جامعه را راه ببرد و بار سنگین نوسازی و توسعه موزون و استحکام بخشیدن به پایه های اقتدار ملی و درک و تأمین مصلحت جامعه از جمله بر دوش او است جایگاه ویژه ای دارد. من در این مجال اجمالاً به بعضی خصوصیات و مسئولیتهایی که دانشجوی مسلمان و انجمن اسلامی در این زمینه دارد اشاره می کنم.
جامعه ما جامعه ای انقلابی است و انقلاب اسلامی که در رأس آن عالمی فرزانه و حکیمی فرهمند و مجاهد قرار داشته است و آنرا رهبری کرده است. حادثه بسیار مهم و بزرگی است که رخ داده است و از دل این انقلاب نظام "جمهوری اسلامی" برآمده است. امتیاز انقلاب ما نسبت به جنبش ها و رویکردهائی که با دین نسبتی نداشته یا در مقابل آن بوده اند و حتی بسیاری از حرکتها و جنبشهائی که بنام اسلام بخصوص در یک قرن اخیر بوده است اینست که در عرصه حیات اجتماعی "جمهوری اسلامی" را پیشنهاد کرده است و در صدد استقرار آن برآمده است.
نکته قابل توجه اینکه چرا جنبش های غیر دینی و ضد دینی که احیاناً خواستار تغییر هم بوده اند ناکام مانده و احیانآً به ضد خود مبدل شده اند و دردی از دردهای جامعه را درمان نکرده بلکه دردهای تازه ای نیز ایجاد کرده اند؟. بنظرم یکی ازعمده ترین علل اینکه اینها نتوانسته اند در توده ی مردم که بستر هر حرکت موثر و کارسازند اثر بگذارند و آنها را جلب کنند و نوعی بیگانگی میان آنها و مردم وجود داشته است. چرا که جامعه ای نظیر جامعه ما هویت دینی دارد یعنی مایه فرهنگ جامعه بنحوی دینی است و هیچ حرکتی به سرانجام نمی رسد مگر اینکه با این هویت نسبت مثبت داشته باشد و اگر هم امری خلاف این بنحوی روی کار آمده یا بر مردم تحمیل شده است دوام نداشته و احیاناً به ضد خود مبدل شده است.
اولین نکته اینکه اصلاح طلبی و از جمله جنبش دانشجوئی اصیل و کارساز باید نسبت خود را با انقلاب و با دین و اسلام مشخص کند و روابط اش ر ا استحکام بخشد. دین داری و پای بندی به موازین دین شرط مهم است.
دوم چنانکه گفتم حاصل انقلاب ما جمهوری اسلامی است.
"جمهوری" ترجمه ریپابلیک و در اصل Respublica است. رس پوبلیکا یعنی "امر عمومی" یعنی علاوه بر فرد، علائق و کشش ها و نیازهای او یک امر عمومی که متعلق به جامعه است وجود دارد و در "جمهوری" باید آن امور رعایت شود. البته نباید "جمهوری" وجمهوریت را با بعضی مکتبهای اجتماعی نظیر مارکسیسم ... که به اصالت جمع معتقدند اشتباه کرد جمهوری در عین اینکه بر امر عمومی و به مصلحت جامعه و نوع توجه دارد و به تأمین آن معتقد است خود برآمده از اراده و رضایت افراد است یعنی قدرت مبتنی بر خواست و اراده مردم و مسئول در برابر آن است و حقوق انسان، حقوق شهروندی ... هم در آن مهم است. علاوه بر اینکه منفعت و امر عمومی هم مورد توجه است و بنظر من از جمله مهمترین امور عمومی عدالت است که در کنار آزادی باید رعایت شود.
اما "جمهوری" مطلق نیست همانگونه که می توان جمهوری ملی، جمهوری اشتراکی (سوسیال) و ... داشت، ما جمهوری اسلامی را داریم و می خواهیم و چنانکه می دانیم عدالت اجتماعی ، اقتصادی و سیاسی مورد توجه اسلام است.
باز هم نکته ظریف اینکه وقتی صفت اسلامی در کنار جمهوری واقع می شود طبیعی است که این اسلام با مقوّمات جمهوری و جمهوریت نه تنها باید سازگار بلکه باید موید آنها باشد. یعنی درست است که اسلام بر پایه توحید و نبوت و معاد و در بینش شیعی علاوه بر آن امامت و عدل استوار است، هرچند با تفسیرهائی که احیاناً متفاوت است ولی در اصل اتفاق نظر و باور وجود دارد ولی در عرصه اجتماعی وقتی از اسلام صحبت می کنیم، اسلامی است که با حقوق انسان، با حق حاکمیت انسان بر سرنوشت ، برحقوق شهروندی با عدالت و... سازگار است و اسلام جمهوری اسلامی چنین اسلامی است.
وقتی از جمهوری اسلامی سخن می گوئیم یعنی اینکه اسلام فقط رابطه میان خدا و بنده را مشخص نمی کند بلکه علاوه بر آن نسبت به صحنه زندگی این جهانی ، روابط انسانها با یکدیگر ، انسان با طبیعت و ... نیز نظر دارد.
و از اینجاست که راه یک مسلمان که به جمهوری اسلامی باور دارد از آنکه به سکولاریسم دل بسته است جدا می شود. سکولاریسم بر این باور است که دین نباید در عرصه حیات اجتماعی و زندگی این جهانی دخالت داشته باشد و ما و شما بعنوان دانشجوی مسلمان ، ترقیخواه، آزادی طلب، استقلال جو و پای بند به اسلام بر این باوریم که اسلام در همه عرصه ها چون قانونگذاری ، اجراء و ... نیز نظر دارد و نظر آن باید مراعات شود و مرز میان شما و طرفداران سکولاریسم باید به روشنی مشخص باشد.
3- نظام ما نظام جمهوری اسلامی است و جمهوری اسلامی یک مجموعه است که در آن تفکیک قوا ، آزادی های اساسی ، حقوق ملت و ... هست و باید رعایت شود علاوه بر آن ولایت فقیه و عنصر رهبری نیز در آن هست و نقش محوری دارد . و ما و شما باید به این اصل و به امر رهبری و نقش ممتاز آن اهتمام و احترام ویژه ای داشته باشیم.
4- طبیعی است که در کنار همه اینها اهتمام به دفاع از حقوق ملت و آزادی های اساسی نیز که از مقوّمات جمهوری است برای ما مهم است و باید باشد.
5- این انقلاب و این ملت دشمنان بزرگی داشته و دارد. لحظه ای نباید از این دشمنان غافل بود و از توطئه ها و تلاشهای آنها غفلت کرد. اصرار امام و نیز رهبری معظم بر هوشیاری نسبت به دشمن بخصوص آمریکا و صهیونیسم و ایادی و وابستگان آنها باید مورد توجه باشد. البته اینهمه با تعامل با حفظ اصول و مصالح و بر پایه سه اصل عزت و حکمت و مصلحت و بهره گیری از امکانات بین المللی و جهانی بنفع کشور و ملت منافات ندارد و به هیچ وجه نباید با ماجراجوئی و شعارزدگی اشتباه شود.
6- رهبری بدرستی گفتند که این انقلاب همه جا به نام امام شناخته شده است. نقش امام و اندیشه های اصولی ایشان و راهبردهائی که از آن اصول بر می آید امر مهمی است و همگی ما باید آنها را مورد توجه قرار دهیم.
7- جامعه ما نیازمند توسعه همه جانبه است که در آن عدالت هم لحاظ شده است باید خصوصیات و راههای آن را شناخت و دولت را در تحقق آن یاری کرد. بخصوص دانشگاه در این زمینه می تواند نقش ممتاز داشته باشد.
8- نکته مهمی نیز که انجمن اسلامی دانشجویان باید به آن اهتمام کنند تمرین درست دموکراسی است. نهادها و جریانهای مختلفی در دانشگاه هستند می توان نقاط مشترک فراوانی یافت و حول آنها متحد بود و با یکدیگر همکاری کرد از جمله نقش علم و علوم و فنون نوین و اینکه چگونه بدست می آید و چکونه دست آوردهای علمی در جریان برنامه ریزی بکار گرفته می شود و لوازم و الزامات آنها چیست؟ اینکه چگونه ثروت(و بودجه) به علم منتهی شود و بعد چگونه علم در مسیر بهره وری بیشتر ، تولید و امکانات بیشتر و رفاه و برخورداری جامعه و اقتدار ملی بکار گرفته شود. شناخت این دایره (سیکل) و تقویت آن از جمله امور مشترک است و بعد در مورد اختلاف نظرها هم باید گفتگو کرد. با مسالمت کوشید که به تفاهم بیشتر رسید و دست کم راههای متفاوت را با مسالمت پیمود. موفق باشید.
در آغاز این دیدار دانشجویان نظرات و دغدغه های خود را بیان کردند:
از جمله:
-اهمیت امینت، نقش انسجام و وحدت در امنیت و نقش عدالت در ایجاد انسجام.
-لزوم توجه دولت محترم به وعده هائی که داده شده است و باور همکاران رئیس جمهور به این وعده ها و اصول و تلاش در جهت پاسخگوئی به مطالبات مردم.
-اعتماد مردم ظرفیت خوبی برای اصلاحات است که باید با دورنگری و ژرف نگری به اصلاحات این اعتماد را پاس داشت و در جهت تقویت آن کوشید و نگذاشت که به یأس و دلزدگی مبدل شود.
-لزوم توجه بیشتر اصلاحات به وضع مردم و عدالت اجتماعی و آسیب های اجتماعی و استکبار ستیزی و ...
-لزوم توجه به آموزش عالی و مدیریت مناسب آن.
-ایجاد فضای مناسب تر در دانشگاهها و انتقاد به بعضی سختگیریها و بدبینی ها در درون دانشگاه .
-همکاری بیشتر متفکران حوزوی و دانشگاهی با نهادهای دانشجویی و انجمن های اسلامی و پاسخگوئی به سوال ها و نیازهای آنان.
-نا امنی های منطقه ای و تهدیدها و مشکلات داخلی.
نباید بهانه بدست دشمن داد در عین حال نباید دل مردم را خالی کرد و آنچه را هست بزرگتر از آنچه هست نشان داد. باید به اتحاد درونی و منطق و عقلانیت بها داد.
-لزوم بهبود وضع علمی در دانشگاهها و ایستادگی روی اصول در دفاع از استاد و دانشجو و ...
و ...