توانا- بیبی خانم استرآبادی معروف به بیبی فاطمه استرآبادی در سال ۱۲۷۴ ه.ق در روستای نوکنده از روستاهای بندرگز توابع استرآباد به دنیا آمد. او حاصل ازدواج محمد باقرخان استرآبادی و خدیجه ملاباجی ناصرالدین شاه است. بعدها با موسی خان وزیری که که افسری اهل قفقاز بود ازدواج کرد و صاحب هفت فرزند شد.
پدر بیبی خانم پنج همسر دیگر غیر از مادرش داشت که همین موضوع باعث شد تا خدیجه ملاباجی همسر را ترک کند و به تهران بیاید. او در دربار شاهی به معلمی مکتب دختران مشغول شد. در آن زمان این شغل ملاباجی خوانده میشد. اشتغال مادر فرصتی برای امکان تحصیل و آشنایی با فضا و روابط شاهنشاهی بیبی خانم فراهم کرد. مادرش با ازدواج او با موسیخان وزیری مخالف کرد و این مخالفت سبب شد تا بیبی خانم در ۲۲ سالگی از خانه بگریزد و ازدواج کند.
بی بی خانم استرآبادی در روزنامه‌های عصر مشروطه همچون تمدن، نشریه مجلس و حبلالمتین قلم می‌زد اما شهرت اصلی او به دلیل راهاندازی اولین دبستان دخترانه به نام «دوشیزگان» در سال ۱۳۲۴ ه.ق بود که با مخالفتهای فراوانی مواجه شد. در نهایت مقاومت بیبی خانم اثری نداشت و این مدرسه تعطیل شد. مدرسه سال‌ها بعد با شرط تغییر نام «دوشیزه» که شهوت انگیز خوانده شد و پذیرش محدود چهار تا شش دختر دوباره اجازه فعالیت یافت.
بی بی خانم قلمی صریح، طنزآمیز، شوخ و تند داشت. او روزی در محفلی می‌شنود که کتابی به نام «تأدیب النسوان»-در برخی نسخه‌ها تأدیب النسا- توسط مولفی ناشناس منتشرشده است؛ رسالهای ضد زن که به نحوه رفتار مردان با زنان و دختران میپردازد. به نظر می‌رسید این کتاب را یکی از شاهزادگان قاجار نوشته باشد گرچه هنوز هم نام نویسنده آن مشخص نیست. این رساله به زنان برای زندگی مطابق ایده‌آل مردان نصحیت‌هایی میکند و بخش‌هایی در« سلوک زن»، «حفظ زبان»، «گله گزاری»، «قهر کردن»، « طرز راه رفتن»، «آداب غذا خوردن» و «پاکیزه نگه داشتن بدن و استعمال بعضی از عطریات»، «طرز لباس پوشیدن»، «آداب خوابیدن» و «آداب صبح برخاستن از خواب» دارد. نویسنده ناشناس در جایی از کتاب می‌نویسد: «رضاي شوهر، رضاي خداست و غضب شوهر، غضب خدا. فاضل‌ترين اعمال زنان، اطاعت شوهر است. اگر شوهر نبود براي نسوان، هيچ عمل، فاضل‌تر از ريسمان‌ريستن نيست. حريص بودن به ريسمان‌ريستن، ساعتي، بهتر است زنان را از عبادت يک‌ساله. اگر شوهر داشته باشد و ريسمان بريسد، که شوهر و اولادِ او، آن را جامه کنند و پوشند، واجب مي‌شود بر آن زن، بهشت.»
تادیب النسوان خشم بیبی خانم را بر‌می‌انگیزد و او را وامی‌دارد تا کتابی در رد و مقابله با آن بنویسد. در سال ۱۳۱۳ ه. ق اولین کتاب فمینیستی زنان با نام «معایب الرجال» با زبانی طنز به قلم بیبی خانم منتشر شد اما او در این کتاب به صرف برشمردن اخلاق‌های نامناسب مردان بسنده نکرده است و شیوه زندگی زناشویی صحیح را نیز توضیح می‌دهد. کتاب بیبی خانم ده فصل دارد و به دو بخش تقسیم میشود. ابتدا با توضیحاتی در مورد زندگی شخصی نویسنده آغاز شده و سپس در چهار فصل از معایب مردان سخن می‌گوید که شامل «اطوار شراب‌خوار»، «کردار اهل قمار»، «در تفصیل چرس و بنگ و واپور و اسرار» و«شرح گفتگو در اوضاع عبائره و اقرات اجامره و الواط» است. او در بخش دوم، نصیحت‌هایش را به زنان در باب زندگی با شوهرانشان و مردان بیان میکند. بیبی خانم در بخش‌های آغازین آشکارا از مشکلات زندگی شخصی خود با موسیخان وزیری و بی‌وفایی‌های او می‌نویسد. قصه‌ای که برای بسیاری شوک‌آور بود چرا که همه بر این تصور بودند که بی بی خانم زندگی بسیاری سعادتمندی دارد.
بی بی خانم در دیباچه می‌نویسد که امیدوار است خواندن این کتاب سبب شود تا معایب مردان آشکار شده و «دست از تأديب کردن نسوان بردارند و در پي تأديب و تربيت خود برآيند». او در بخشی دیگری از کتاب به زنان توصیه میکند که به سخنان مردان گوش فرا نداده و راه خویش را پی گیرند: «خواهران، گوش به پند و اندرزهاي نويسندگان «تأديب‌النسوان» و افرادي از اين قبيل ندهيد. اين مربيانِ زنان، که خود را نادره دوران و اعجوبه جهان مي‌دانند، بهتر آنکه اول به اصلاح صفات رذيله خود برآيند که گفته‌اند: "ذات نايافته از هستي‌بخش/ کي تواند که بود هستي‌بخش" اين عبارت‌پردازان مهمل‌گو که مي‌خواهند بساط تمدن را برچينند و انسانيت را تمام کنند، در قالب مغز متحجر خود، تمام عالم را مثل خود فرض نموده و به اندازه وضع و خيالات خود ترتيب زندگاني و دستورالعمليه اهل عالم مي‌دهند. اما خوشبختانه مردم مختلف‌اند و رأي و طبايع متخالف‌اند. آنان مي‌دانند که اين نصايح براي تأديب ما نيست. براي اثبات ظلم بر مظلوم است و خداي تعالي مردان را عاشق و معشوق با زنان خلق کرده و نه ظالم و مظلوم!»
بیبی خانم در سال ۱۳۰۰ ه.ق فوت میکند اما دیدگاه مترقی او به نسل‌های بعدی و فرزندانش منتقل میشود. یکی از فرزندان او «کلنل علینقلی وزیری» موسیقیدان، پایهگذار ارکستر ملی و هنرستان موسیقی و دیگری نقاش مشهور «حسن وزیری» است. «مه لقا ملاح» موسس جمعیت مبارزه با آلودگی محیط زیست و از فعالان زن پیشگام ایرانی نیز از نوه‌های بیبی خانم استرآبادی است.
