توانا- طی ماههای گذشته گزارشهای متعددی منتشر شد که حکایت از پایین آمدن سن رابطه جنسی در میان جوانان داشت. انتشار برخی از دادهها از سوی مسئولان دولتی تاکید دارد که این تجربهها به سنین اولیه نوجوانی نیز رسیده است. اخیرا «محمود گلزاری»، معاون سازماندهی امور جوانان وزیر ورزش و جوانان در مصاحبهای با سایت ایسنا اعلام کرده است که ارتباط دختران و پسران نسبت به ۳۰ سال گذشته سه برابر شده و همچنین ۴۰ درصد دانشآموزان در سن ۱۴ سالگی نخستین رابطه جنسی را تجربه میکنند. آماری مشابه نیز سه ماه پیش منتشر شد که در آن مدیر گروه روانشناسی دانشگاه علامه طباطبایی در نشست «تحلیل رفتارهای دختران و پسران» سن اولین رابطه جنسی را ۱۱ سالگی اعلام کرد.
شاید آمار فعلی ارائه شده براساس آنچه گلزاری اظهار میدارد تنها مورد قابل اتکا باشد، او میگوید که هفت هزار پرسشنامه میان دانشآموزان توزیع شده و اظهاراتش بر پایه همین بررسیها است و همچنین تصدیق میکند که طی سالها حضور در برنامه رادیویی، نامههای بسیاری از دختران ۱۴-۲۵ و پسران ۱۴-۱۸ سال دریافت کرده که ۸۵ درصد آن را دختران میفرستادند و از مشکلات متعدد خویش در رابطه با جنس مخالف میگفتند. «حسین قاضیان»، جامعهشناس ساکن امریکا در همین زمینه به توانا میگوید که تاکنون آمار مستدلی در مورد سن آغاز رابطه جنسی در میان نوجوانان منتشر نشده است اما به معنای این نیست که چنین آماری از اساس وجود ندارد. او معتقد است که: «اظهارت اخیر معاون وزیر آموزش و پرورش نشان میدهد چنین آمار و ارقامی تولید میشود ولی در اختیار عموم و حتی متخصصان قرار نمیگیرد. همین موضوع نشان میدهد که احتمالا نتایج به دست آمده از تحقیقات با هدفهای اسلامیسازی جامعه فاصله زیادی دارد که اجازه نمیدهد نتایج آنها را منتشر کنند.»
آمارهای جزیی منتشر شده اما نشانگر تغییر در الگوی رابطه جنسی نوجوانان است. تحولات روابط جنسی در ایران موضوع بررسی بسیاری از یادداشتهای کوتاه و بلند طی سالهای اخیر بوده، گرچه اکثر این مقالهها فاقد اطلاعاتی دقیق و قابل اتکا هستند اما بسیاری از کارشناسان و جامعهشناسان تاکید فراوانی بر تغییرات جامعه و ایجاد روابط جنسی خارج از چارچوب خانواده در دوره کنونی دارند. شواهد آن در شبکههای اجتماعی و ارتباطات آزادتر جوانان در فضاهای عمومی نیز دیده میشود. به طوری که یادداشتی که اخیرا منتشر شده خبر از رواج نوع جدیدی از زندگی میان جوانان، خارج از چارچوب ازدواج با نام «ازدواج سفید» دارد. این تغییرات سریع و برخلاف سیاستهای بسته و محدود کننده دولت اسلامی کنونی در حالی روی میدهد که در مدارس راهنمایی و دبیرستان، دروسی در مورد چگونگی رابطه جنسی سالم یا راههای برقراری ارتباط جنسی، نیازها و مخاطرات و اثرات مثبت آن تدریس نمیشود. در کتب درسی و یا آموزشی نیز چنین امکانی در نظر گرفته نشده است. برنامههای آموزشی نیز از شبکههای خصوصی و یا دولتی پخش نمیشود و اکثر کارشناسان این حوزه رویکرد و زبانی مذهبی در پیش میگیرند تا نسبت به خطرات هشدار دهند. طی بیش از سه دهه گذشته، سیاستهای اسلامیسازی دولت سعی در پاک کردن این مسئله و مسکوت گذاشتن آن داشته است. سکوتی که خود مشکلزا شده و حالا آمارهای جسته و گریخته خبر از تهدیدی میدهد که رابطه جنسی زودهنگام میتواند برای نوجوانان ناآگاه یا آموزش ندیده به همراه آورد.
سالهای اخیر آموزش مسائل جنسی یکی از موضوعات بحث برانگیز در عرصه آموزش بوده است. به طوری که برخی کارشناسان اعتقاد دارند آموزش روابط جنسی را باید از سنین پایین شروع کرد تا از تجربههای زودهنگام و مشکلزا جلوگیری کند. در عین حال بهتر است در دانشگاه و مدارس دروسی در این زمینه تدریس شود. حسین قاضیان نیز چند مورد از این پیامدهای کلی را برمی شمارد و بر این نظر است که همیشه پیامدهای پایین آمدن سن رابطه جنسی منفی نیست که از جمله آن دسترسی به رفع نیاز جنسی در سن پایین آن هم در جامعه سنتی ایران است، او میگوید: «یکی از پیامدهای شروع رابطه از سنین نوجوانی میتواند احتمال بارداری دختران نوجوان، مشکلات بهداشتی و پزشکی ناشی از نبود آموزش جنسی باشد و از طرف دیگر امکان نیاز به پاسخهای جنسی طبیعی از سنین پایینتر.» اما سوال واقعی این است که آیا فراهم آمدن زمینه پاسخگویی به نیازهای جنسی از سنین پایینتر بدون آموزش سبب مشکلات متعدد خصوصا برای دختران که معمولا بدون اطلاع خانواده نیز هست نمیشود؟ آیا ابتلا به بیماریهای مقاربتی و عدم آگاهی از چگونگی جلوگیری از بارداری با روشهای مختلف در حالی که ابتلا به بیماری ایدز از راه روابط جنسی ناسالم و مخاطره آمیز در حال افزایش است، نگران کننده نیست. نهادهای مختلف در دولت تاکنون چه سیاستی را برای رفع مشکل کنونی در پیش گرفتهاند؟ آیا سیاستهای مدونی تنظیم شده یا چون گذشته به صورت مقطعی و بدون برنامه ریزی با مشکلات اجتماعی برخورد شده است.
از حسین قاضیان پرسیدیم رویکرد دولت کنونی یا وزرای پیشین در مورد الگودهی به روابط جنسی جوانان چه بوده و آیا تا به حال دستاورد مثبتی در پی داشته است؟ او برخوردهای سیاستگذاران را «انفعالی» و «سلبی» میخواند و تاکید دارد که این نوع رویکرد به نتیجهای مطلوب و مفید برای جامعه منجر نخواهد شد. او حتی آمار اعلام شده کنونی توسط معاون وزیر ورزش و جوانان را شاهدی بر نبود دیدگاه عقلانی و حساب شده خوانده و میگوید: «نه دولت کنونی نه دولتهای قبلی سیاست مشخصی در این زمینه نداشتهاند. دست و پا زدن در مقابل اتفاقاتی که در عمل رخ میدهد و هر از گاهی از زیر زبان مسئولان دولتی بیان میشود جای سیاستگذاری را نمیگیرد. اما اگر سخت گیر نباشیم و حرکات جسته و گریخته این سی ساله را با عنوان «سیاست» و «خطمشی» حساب کنیم، باید گفت این سیاستها انفعالی و سلبی بوده و در عمل هم با وجود هزینههای روانی، اجتماعی و حتی اقتصادی به هدفهایش نائل نشده است. یکی از شواهدش هم همین اظهارات اخیر جناب معاون وزیر است.»
در شرایطی که کشورهای بسیاری در حال ترویج الگوهای صحیح رابطه جنسی و چگونگی جلوگیری از بارداریهای ناخواسته و بیماریهای مقاربتی هستند، دولت ایران سیاستهایی عقب گرا را در پیش گرفته است. اخبار منتشر شده در این زمینه حاکی از محدودیت توزیع کاندوم در ایران داشته و سیاستهای اخیر جمعیتی که از تریبونهای دولتی و رسمی ابلاغ میشود، در پی افزایش فرزندآوری است. سالهای گذشته درسی در دانشگاهها با نام «کنترل جمعیت تنظیم خانواده» به صورت اختیاری ارائه میشد که شورای عالی انقلاب فرهنگی طی مصوبهای در سال ۱۳۹۱ تدریس آن را متوقف نمود. به نظر میرسد مشکلات عمیق و آسیبهای اجتماعی جامعه جوان ایرانی با روشهای واپسگرا و حذف کننده دولتی روز به روز تشدید میشود. با توجه به اینکه سیاستهای کلان دولتی آموزش در سطح جامعه را ترویج نمیکند، این حوزه را نیز غیرقابل مطالعه و بررسی میخواند و حتی دولت راههایی برای جلوگیری از گردش اطلاعات صحیح آموزشی و فرهنگی وضع میکند.
کاهش سن رابطه جنسی و رویکرد ناکارآمد دولت
۵ خرداد ۱۳۹۳